Het is al lang duidelijk dat het moeilijk is om, na een dieet, de verloren kilo’s ook weg te houden. Dit werd altijd toegeschreven aan het feit dat mensen na het afvallen hun gezonde levensstijl niet vasthouden, een gebrek aan wilskracht dus. Onderzoekers uit Australië zijn er recentelijk achtergekomen dat er ook een biologische oorzaak is. Zij publiceerden in het New England Journal of Medicine over hun studie onder vijftig mensen met overgewicht (met een BMI tussen 27 en 40). Deze deelnemers werden 10 weken op een zeer streng dieet met maar 550 kcal per dag gezet (normale mensen eten 2000-2500 kcal per dag). Natuurlijk vielen de mensen hiervan af (gemiddeld 15 kilo), maar na een jaar intensieve begeleiding van coaches en diëtisten om ze op gewicht te houden kwam er toch weer zo’n 5 kilo aan. Het gebruikelijke verhaal dus. Dit keer doken de onderzoekers echter dieper in de biologie van dit effect.
De vraag van de onderzoekers is wat er tijdens en na het dieet gebeurde met hormonen die hongergevoel beïnvloeden. De onderzoekers keken naar de waarden van zes verschillende hormonen die eetlust en honger beïnvloeden. Van het hormoon ghreline, dat wel het honger-hormoon genoemd wordt, waren vlak na het dieet de niveaus in het bloed van de diëters hoger. Maar ook een jaar na het strenge dieet was dit nog steeds geval. Van twee hormonen, leptine en peptide YY, die juist honger onderdrukken, waren de niveaus een jaar na het dieet nog steeds lager. Ook de niveaus van andere hormonen volgden een dergelijk patroon. Deze hormoon-waarden gaven dus na een jaar nog steeds aan dat het lichaam “uitgehongerd” was. De proefpersonen rapporteerden ook dat ze continu honger hadden, al hoewel de meesten nog ruimschoots te zwaar waren. Hun lichaam was nog steeds in gevecht tegen een “voedseltekort” en werkte op spaarstand om de tekorten snel weer aan te kunnen vullen.
Onderzoekers van Columbia University in New York bestuderen al jarenlang mensen met overgewicht. Ook zij zeggen dat op gewicht blijven na een streng dieet nóg moeilijker is dan het lijkt. Hun studies laten bijvoorbeeld zien dat het dagelijkse calorieverbruik van iemand die van 150 naar 100 kilo is afgevallen is niet alleen minder is dan voor het afvallen, maar ook minder dan van iemand die ‘gewoon’ 100 kilo weegt. Hiernaast zal de ooit-dikke persoon op een wandelingetje van een uur misschien 250 kcal verbruiken, terwijl de normale 100-kilo-zware persoon er 300 verbruikt. Iemand die dus ooit zwaar is geweest, moet minder eten én meer bewegen dan iemand anders van hetzelfde gewicht. Dit komt onder andere doordat ook de samenstelling van de spieren verandert na een dieet, waardoor ze efficiënter worden. Minder energie voor dezelfde bewegingen dus. Dit is fijn voor de mensen die het soms een tijdje met weinig eten moeten stellen, maar als je nog steeds 20 kilo te zwaar bent heb je niets aan efficiënte spieren. Ook de hersenen reageren na een dieet anders op voedsel - ook een reactie die leidt tot meer eten. Niet eerlijk, zal de diëter denken, maar wel de harde werkelijkheid.
Of zulke effecten ook optreden na “gewoon” afvallen door meer bewegen en gezonder eten, dus zonder crash-, honger-, of ander raar dieet, vertelt de wetenschap nog niet. Zouden diëten als het mediterrane dieet beter werken omdat die uitgaan van een gezonde levensstijl in plaats van snel kilo’s verliezen? Of gebeurt hier precies hetzelfde? Het onderzoek van de Australische onderzoekers heeft al veel effect gehad in deze wetenschappelijke discipline, maar het is nog maar de vraag of mensen die willen afvallen wetenschappers wél geloven en reclames voor crahs-diëten niet. Hopelijk kan dit onderzoek een eind betekenen aan dure crash-diëten die slechts op de korte termijn resultaat boeken.
Maar als je toch goede voornemens had: geef de hoop niet op en ga wél gezonder eten en meer bewegen. Dit is áltijd goed, zelfs als die kilo’s eraan blijven. Ook dat is wetenschappelijk bewezen.
Dit artikel verscheen op Volkskrant Opinie voor Sciencepalooza.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten